آیه وضو

آیه وضو به آیه 6 سوره مائده گفته می شود که در آن چگونگی وضو بیان شده است. وضوی شیعه و اهل سنت در چند مورد با هم تفاوت دارد و هر گروه به نحوی وضوی خود را به این آیه مستند می نمایند. شیعیان در این خصوص از روایاتی از اهل بیت علیهم السلام تبعیت می کنند که چگونگی وضو را آموزش داده است.

متن آيه

اختلاف شیعه و اهل سنت در وضو

فقهای شیعه معتقدند که برای وضو ساختن، شستن دستها از بالا به پایین واجب است ولی اهل تسنن به اتفاق می گویند: شخص مخیر است دستها را از پایین به بالا یا به عکس بشوید ولی شستن از پایین (از سر انگشتها) به بالا مستحب است.

در مورد مسح پا نیز شیعه معتقد است باید پا را مسح نمود ولی اهل سنت معتقدند باید پا را شست

تفاوت شیعه و اهل سنت در برداشت از آیه

از دیدگاه شیعه، كلمه «إلى» در «إلى المرافق» فقط براى بیان حد شستن است نه كیفیت شستن و نیز «أرجلكم» عطف بر «رُءوسِكُم» است؛ بنابراین، پاها نیز چون سر باید مسح شود؛ چنان‌كه بسیارى «أرجلكم» را به جَرْ خوانده‌اند؛ حتى اگر قرائت به نصب هم باشد، باز وجوب مسح را مى‌توان از آن استفاده كرد؛ زیرا از آن جا كه «بِرُءُوسِكُم» مفعولٌ به «امسَحوا» است، در محل نصب قرار دارد.

اهل سنت از كلمه «الى» استفاده كرده‌اند كه شایسته است شستن دست به آرنج پایان یابد و نیز كلمه «أَرجلكُم» را بر «وُجوهَكُم» عطف دانسته و ‌لزوم شستن پا در وضو را استفاده‌ كرده‌اند.

روایات وضو

از امام باقر علیه السلام پرسیدند : از کجا دانستید و گفتید که مسح فقط بعض سر است (بر عکس اهل سنت که مسح همه سر را لازم می دانند)؟

فرمود: رسول خدا فرمود و کتاب از جانب خدا به او نازل شده (و او مفسر کتاب است) زیرا خدا فرموده : "فاغسلوا وجوهکم"و می فهمیم که همه صورت باید شسته شود. بعد خدا فرمود: "و ایدیکم الی المرافق" و دست ها تا مرفق ها را به وجه و صورت، عطف کرد. پس متوجه می شویم باید دست ها تا مرفق ها شسته شود. بعد بین شستن و مسح جدایی انداخت و فرمود :"و امسحوا برؤسکم " از این که فرمود "برؤسکم"می فهمیم که مسح باید به بعض سر باشد. زیرا باء آمده و به معنای بعض است. بعد پاها را تا کعبین به سر در مسح عطف کرد. همچنان که دست ها را به وجه و صورت عطف کرده بود. می فهمیم که مسح پاها تا کعبین کافی است . رسول خدا آیه را این گونه تفسیر کرد، ولی مردم تفسیر پیامبر را ضایع کردند.

در روایتی دیگر آمده است: زراره و ابن بکیر خدمت امام باقر علیه السلام رسیدند و پرسیدند: وضوی رسول خدا چگونه بود؟ حضرت ظرف آبی طلب کرد و دست راستش را در آب فرو برد. کفی آب برداشت و بر صورت ریخت و آن را شست. بعد کف دست چپش را پر از آب کرد و بر دست راستش ریخت. آن را از آرنج تا نوک انگشتان از بالا به پایین شست، به طوری که هنگام شستن دستش به سوی مرفق باز نمی گشت. بعد با کف راستش بر دست چپش آب ریخت و آن را مانند دست راستش شست. سپس سر و دو قدمش را با خیسی وضو مسح کرد، بدون اینکه از آب دیگری استفاده کند و فرمود: خدای بزرگ می فرماید:

"یا ایها الذین آمنوا اذا قمتم الی الصلوة فاغسلوا وجوهکم و ایدیکم" پس او نباید جایی از صورت را نشسته بگذارد. بعد امر کرده به شستن دست ها تا آرنج ها، پس نباید جایی از دست ها تا آرنج ها را نشسته بگذارد، پس باید صورت و دست ها را تا آرنج بشوید، زیرا خدا فرموده "فاغسلوا وجوهکم و ایدیکم الی المرافق"

بعد خداوند می فرماید: "و امسحوا برؤسکم و ارجلکم الی الکعبین" بنا بر این مسح به قسمتی از سر و پا از نوک انگشتان تا بلندی کعب و روی پا ها کافی است

پانویس

منابع

• قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند.
• علی خراسانی، دائرة‌المعارف قرآن كریم، جلد1، ص407.
• مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، بازیابی: 19 شهریور 1393
• اسلام پدیا، بازیابی: 19 شهریور 1393